“`html
Mehmet Özcan
29 Mayıs tarihinde yayımlanan 2025/9903 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, yeni teşvik sistemini başlatarak, 2012 yılından beri geçerli olan 3305 sayılı eski düzenlemeyi değiştirmiştir. Bu kapsamda, yatırım teşvik sistemi önemli yeniliklerle güncellenmiştir.
* Yeni kararın yürürlüğe girmesiyle birlikte, 2025 yılı Haziran ayı öncesinde başvuruları yapılmış olan ve karar tarihi öncesinde düzenlenmiş teşvik belgeleri eski sistemin hükümlerine tabi kalmaya devam edecektir. Dolayısıyla, 3305 sayılı yasa ile sağlanan haklar için geçerlilik süresi devam etmektedir.
Yeni düzenlemenin ana hatları
– Bu karar, çeşitli yenilikler ve sınırlamalar içeriyor. Desteklenecek yatırım alanları belirli kriterler çerçevesinde açıkça tanımlandı. Öne çıkan kriterler arasında teknoloji seviyesi, katma değer ve ihracat potansiyeli yer almaktadır.
– Eski sistemdeki genel ve bölgesel teşvik mekanizmaları kaldırılarak, dört yeni destek programı tanıtıldı. Bu yeni programlar ile destek seçenekleri tek çatı altında birleştirilmiştir.
– Yeni teşvik sistemine göre, başvuru süreçlerinin zorluğu artmış, farklı departmanlarda değerlendirici komiteler oluşturulmuştur. Yatırım teşvik belgelerinin temin süresi ise uzamıştır.
– Yeni sistem, Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi, Sektörel Teşvik Sistemi ve Bölgesel Teşvikler başlıkları altında sınıflandırılmıştır. Temelde Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi ve Sektörel Teşvik Sistemi altında beş farklı program bulunmaktadır. Bölgesel teşvikler, öncelikle sigorta primi desteğine odaklanmış ve eski bölgesel teşvik uygulamalarından farklı bir yapı sergilemektedir.
Örneğin, geçmişte az gelişmiş bölgelerde sağlanan yüksek vergi indirimleri ve faiz destekleri yerine, yeni sistemde yalnızca sigorta primi desteği verilmektedir.
– Bazı nitelikli yatırım alanlarına yönelik cazip teşvikler sunulmasına rağmen, genel olarak destek miktarları, oranları ve süreleri kısıtlanmış görünmektedir.
Mevcut durumda, bütçe disiplinini sağlamak adına daha katı vergi politikaları uygulanmaktadır. Uygulanan politikaya yönelik eleştiriler, dolaylı vergilerle dar ve orta gelir gruplarının olumsuz etkilenmesi, büyük işletmelere ise vergi avantajı sağlanması üzerinedir.
Son zamanlarda, Gelir İdaresi’nin teşviklere bağlı olan vergi istisnaları ve indirimlerle ilgili hakların kullanılmasını bazı yaratıcı yöntemlerle kısıtladığı gözlemlenmiştir.
Bu bağlamda, yeni mevzuat ile getirilen kısıtlamalar pek de düşündürücü değildir.
– Karar 31 Aralık 2030 tarihine kadar yürürlükte olacak ve teşvik politikalarının makroekonomik görünüm ile sektörel değişiklikler doğrultusunda sık sık güncellenmesi öngörülmektedir.
– Yeni sistemle birlikte hibe niteliğinde makine desteği sağlanacak, bu da önemli bir yenilik olarak öne çıkmaktadır.
Yeni düzenleme kapsamındaki destek programları
Yukarıda belirtilen genel değerlendirmelerin ardından, program bazında daha ayrıntılı bir incelemeye geçelim.
* Teknoloji Hamlesi Programı çerçevesinde, öncelikli ürün veya teknoloji yatırımları desteklenecektir. Başvurular, Teknoloji Hamlesi Programı Değerlendirme Komitesi tarafından proje bazında incelenecektir.
* Yerel yatırım konuları, Bakanlık tarafından belirlenen kriterlere uygun olarak değerlendirilecektir. Bu sayede yerel sosyo-ekonomik ihtiyaçlarla uyumlu destek sağlanması hedeflenmektedir. Yerel Kalkınma Hamlesi Programı, başvuruları proje bazında değerlendirerek uygun görülenler için teşvik belgesi düzenleyecektir.
* Yüksek katma değerli, ülke ihtiyaçlarını karşılayan, arz güvenliğini artıracak ve uluslararası rekabet gücünü yükseltecek sanayi yatırımları ile Dijital Dönüşüm ve Yeşil Dönüşüm programları kapsamındaki yatırımlara destek verilecektir. Bu yatırımlar için belirli kriterler aranmaktadır ve yüksek asgari yatırım tutarı limitleri bulunmaktadır.
* Kararın 9. maddesinde belirtilen toplam 28 yatırım konusu, yatırım yerinden bağımsız olarak öncelikli teşviklerden faydalanabilir. Eski karardaki öncelikli yatırım konuları listesi büyük ölçüde korunmuş, sadece birkaç yeni ekleme yapılmıştır.
* Kararın Ek-3 bölümünde belirtilen yatırım konuları bulunmaktadır. Ek-3, varsa sektörel sınırlamaları da içermektedir.
Yeni Sistem (9903 numaralı Karar) ile gelen yenilikler
Asgari yatırım tutarı: 1. ve 2. bölgelerde 12.000.000 TL, 3., 4., 5. ve 6. bölgelerde 6.000.000 TL olarak belirlenmiştir.
Desteklenebilecek yatırım konuları: Açık bir şekilde tanımlanmıştır. Öncelikli Ürün Listesinde, Hedef Yatırımlara İlişkin Tebliğde ve Kararın Ek-3 bölümündeki listede yer alması veya stratejik yatırım kriterlerini sağlaması gerekmektedir.
Bölgesel harita: Teşvik sistemi, sosyo-ekonomik gelişim düzeyine göre 6 farklı bölge tanımaktadır. Bazı illerin bulunduğu bölgeler yeniden düzenlenmiştir.
Yatırım süresi: Başvuru aşamasında yatırımcının sunmuş olduğu teknik çalışmalar temelinde belirlenebilecektir. Önceki sistemde tanımlanan üç yıl ek süre, Bakanlık tarafından kısaltılabilir.
Makine desteği: Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi programları kapsamındaki yatırımlara hibe niteliğinde makine desteği sağlanmaktadır. Desteklenecek makinelerin birim fiyatının en az 2 Milyon TL olması gerekmektedir. Ayrıca bu destekten yararlanan yatırımlar için faiz desteği sağlanmamaktadır.
Teşvikli malların devri:Tamamlama vizesi alınması gereken sabit kıymetlerin, Bakanlığa başvuru tarihinden itibaren iki yıl içerisinde tamamlama vizesi koşuluyla serbest bırakılmıştır. Önceki sistemde bu süre beş yıldı.
Yatırımın bölünmesi ve devri:Yatırımcı firmaların ortaklık yapısındaki değişiklikler nedeniyle yatırım kısımlarının bölünüp teşvik belgesine bağlanması imkanı tanınmıştır. Önceki sistemde de var olan tesisin tamamının bir başka yatırımcıya devri mümkün iken, yeni düzenleme ile teşvik belgesinin bölünmesi durumunda da izne tabi olmaktadır.
«Tamamlama vizesi alınmamış teşvik belgesine konu yatırımın; başka bir yatırımcıya belge üzerindeki unvan değişikliği ile devredilmesi veya ortaklık yapısı değişikliği nedeniyle yatırımın bağımsız bölümlerine kısmen bölünmesi Genel Müdürlüğün iznine bağlıdır. Bu durumlarda, devralan yatırımcı mevcut teşvik belgesinden yararlanabilmektedir. Tamamlama vizesi alınmış belgelerin tamamını başka birine devretmek uygun görülmemektedir.»
Gayrimaddi duran varlıkların yatırım harcaması olarak kabulü:Marka, lisans ve knowhow gibi gayrimaddi durum varlıkları, yatırım harcaması olarak değerlendirilebilecek. Bu varlıkların toplam yatırım tutarı içerisindeki maliyetinin %25’i aşması beklenmemektedir. Bu durumda daha önce uygulanan kısıtlamalar, kurallar halinde belirlenmiştir.
Vergi indirim oranı: %60’lık sabit bir oran olarak belirlenmiştir. Eski sistemde bu oran, bölgeye veya destek programına göre %50-90 arasında farklılık göstermekteydi.
Sabit yatırım tutarı ve vergi indirimi hesaplaması: Faiz desteği ve makine desteğinin asgari sabit yatırım tutarına dahil edilmesi, ancak vergi indirimine yansıtılması mümkün değildir. Vergi uzmanlarının bu noktada dikkatli olmaları gerekmektedir. Asgari vergi oranının devreye girmesiyle birlikte indirimli vergi hesaplamaları daha karmaşık hale gelmiştir.
«Vergi indirim desteğine esas sabit yatırım tutarı, bu Karar çerçevesinde sağlanan destek ödemeleri düşüldükten sonra hesaplanacaktır.»
Yararlanılacak destek tutarının, yatırım tutarını geçemeyeceği kuralı: Alınacak toplam destek tutarı, yapılan yatırım harcamasının değerlemesi aşamasında hesaplanacak tutarın üstüne çıkmamaktadır. (Destek tutarının hesaplamalarında istisnai durumlar dışında, KDV tutarı ile hibe niteliğindeki makine desteği birleştirilemez.)
«Teşvik belgesi kapsamında sağlanan KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, faiz veya kar payı desteği ve makine desteğinin toplamı, aslında gerçekleşen sabit yatırım tutarını aşamaz.»
Yatırım döneminde vergi indirimi: Yatırım döneminde, yatırımcıların diğer faaliyetlerden elde ettikleri gelir üzerinden %100 VİO ile indirim alabilecekleri imkanları devam etmektedir. Ancak, bu indirimlerin yararının yatırıma katkı tutarının %50’si ile sınırlı olduğu belirtilmiştir.
Ayrıca, yeni kurulan firmaların, vergi matrahı oluşmadığı için uzun süre vergi indiriminden yararlanamadığı durumlarla baş edildiği gözlemlenmiştir. Bu durumu telafi edebilmek adına, faiz desteki veya faiz ve makine desteğini içeren artırımların talep edilebilmesi mümkün hale getirilmektedir.
Son değerlendirme
Yeni Karar ile belirlenen yatırım alanlarının netleştirilmesi, odaklanan bir destekleme yaklaşımı ve farklı programların tek düzenleme altında toplanması gibi adımlar, kağıt üzerinde olumlu bir izlenim bırakmaktadır.
Bu karar, 1 Haziran 2025 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ancak, bazı ikincil düzenlemelerin eksik olduğu görülmekte ve belirli konularda belirsizlikler, uygulama sürecinde giderek netlik kazanacaktır.
Bazı destek programları için belge başvuru ve değerlendirme sürelerinin uzamasının yanı sıra; belge revizyon süreçlerinin de uzayabileceğine dair endişeler bulunmaktadır.
Yeni programlarla bağlanacak yatırımlarda daha sıkı kriterlerin uygulanması ve destek tutarlarının kısılması gibi durumlar göz önüne alındığında; Maliye tarafından yürütülen sınırlamaların KDV istisna belgesi düzenlenme sürelerindeki belirsizlikleri artırdığı ve sektörel uzmanlık gerektiren teşvik uygulamalarında daha dikkatli olunması gerektiği düşünülmektedir. Teşviklerin sağlanan istihdam ve milli gelir gibi ekonomik göstergelerde olumlu etkiler yaratması gerektiğini unutmamak önemlidir.
Yeni teşvik sisteminin, ülkemizin yatırım ortamına katkı sağlaması umuduyla.
“`
